Hay cắn người khác, đánh cả người thân và bạn bè, la hét, đập phá… là những dấu hiệu cảnh báo ở trẻ. Nếu không được khắc phục kịp thời, trẻ sẽ trở nên rất hung dữ về sau.
Ngoài yếu tố di truyền, có rất nhiều nguyên nhân làm trẻ em trở nên hung dữ:
Bước “chuyển tiếp” của trẻ hiếu động
Trẻ hiếu động có một số biểu hiện: dễ hưng phấn, tích cực vận động, có xu hướng thay đổi đột ngột tâm trạng và biểu hiện cảm xúc thái quá, không tập trung, rối loạn phối hợp vận động, khó khăn trong học tập… Từ khí chất hiếu động, nếu không có môi trường vận động phù hợp, trẻ có thể chuyển hướng sang trạng thái hung dữ.
Làm thế nào để xác định con bạn là đứa trẻ quá hiếu động hay chỉ đơn giản là đứa bé sống động và hoạt bát? Trẻ hiếu động luôn vận động thường xuyên và không có mục đích. Đôi khi bé nói huyên thuyên không nghỉ, mà nội dung các câu nói đó gây lo ngại cho người lớn do có quá nhiều tưởng tượng và quá ít logic.
Đối với trẻ có tính hiếu động, bạn cần giúp con có cảm giác thanh thản trong tâm hồn. Không bao giờ được làm cho trẻ trở thành người bị xua đuổi khỏi tập thể, vì điều đó sẽ gây ra trong lòng trẻ hàng loạt mặc cảm và nỗi tức giận, càng phát triển tính hung hăng và giận dữ.
Cần tạo cho con không gian yên tĩnh trong phòng riêng(không nên ồn ào, không bật TV và không có ai quấy rầy). Cần thu dọn hết những gì có thể làm bé xao lãng (như đồ chơi, chiếc xe đạp yêu thích...). Khi đến giờ bé cần đi ngủ, tất cả nên đi ra khỏi phòng, tắt đèn và giữ yên lặng. Trong phòng của trẻ không nên có những màu sắc sặc sỡ - tốt hơn nên chọn màu trang nhã cho tường và đồ gỗ. Đồ chơi nên chọn loại "hòa bình” hơn.
Tình trạng bất ổn của cơ thể
Chúng ta thường có nhu cầu tìm ra nguyên nhân và giải pháp chữa trị các cơn đau (bất ổn) trong cơ thể của mình. Trẻ con cũng vậy. Những trẻ không được cung cấp đủ dinh dưỡng trong những năm đầu đời có nguy cơ trở nên hung dữ, thù địch với xã hội trong thời kỳ thơ ấu và lứa tuổi thiếu niên. Từ đó, tình trạng trẻ “giận cá chém thớt ” sẽ thường xảy ra. Khi trẻ có thể giao tiếp, bạn cần giúp con cách lắng nghe và nói ra (mô tả) những bất ổn của mình, cả về tinh thần hoặc thể chất.
Bước chuyển tiếp của giai đoạn “chống đối”
Ở lứa tuổi 2 lên 3, trẻ bắt đầu ý thức về bản thân, biết mình có tên riêng, là con gái hay con trai, phân biệt mình với mọi người và thế giới xung quanh. Trẻ nảy sinh ý muốn và hành động phân biệt mình với người khác, đặc biệt không muốn người lớn can thiệp vào hoạt động của mình (muốn tự chọn quần áo, tự khóa cửa, tự rót nước…).
Mong muốn làm người lớn, được độc lập là động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát triển của trẻ, đồng thời cũng làm xuất hiện tính bướng bỉnh, ích kỷ và hỗn. Đây là giai đoạn “chống đối” tự nhiên của trẻ con. Trong thời gian “khủng hoảng tuổi lên 3” này, các bậc phụ huynh cần bình tĩnh khi đối mặt với các hành vi “xấc láo” của trẻ. Chúng ta nên hiểu rằng đó là sự phát triển bình thường, là sự manh nha hình thành cá tính. Trẻ hoàn toàn không biết đến giới hạn của sự lễ phép, văn hóa hay khuôn phép giao tiếp của người lớn.
Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu thích nghe lời đánh giá và nhận xét của người lớn về mình, thích được khen. Do đó, trước sự “nổi loạn”, phụ huynh cần bình tĩnh, có thể làm ngơ trước sự hung hăng ấy, nhưng sau đó nên giải thích nhỏ nhẹ: “Con không được đánh mẹ như vậy, vì mẹ sẽ đau”; “Con không nên giành đồ chơi của bạn, vì nó không phải của con”….
Làm ngơ, khen ngợi, giải thích nhẹ nhàng là hướng xử lý phổ biến khi con trẻ ở giai đoạn phát triển này. Điều tai hại nhất là bạn dùng bạo lực. Đừng để trẻ nghĩ rằng bạo lực và sự hung hăng là điều bình thường trong cuộc sống.
Trẻ học bạo lực từ môi trường sống
Những bất an về tinh thần làm giảm chỉ số thông minh (IQ) trẻ em. Những đứa trẻ thường xuyên chứng kiến cảnh ngược đãi trong gia đình hoặc ngoài xã hội cũng rất dễ trở thành người hung hăng, bạo ngược. Ngoài ra, những bài hát với lời lẽ kích động và phim bạo lực cũng sẽ thúc đẩy suy nghĩ và tình cảm hung hãn của trẻ.
Bị ngược đãi
Người lớn không nên đánh bé trước khi lên 2 tuổi, vì trẻ ít khả năng hiểu được ý nghĩa hình phạt và làm theo lời căn dặn nên dễ bị tổn thương hơn. Những trẻ cảm thấy an toàn ở độ tuổi này sẽ ít lệch lạc về hành vi và tình cảm khi lớn lên. Bị bắt nạt hoặc ngược đãi từ bé, lớn lên trẻ có thể thành kẻ sát nhân. Do đó, cần bảo vệ trẻ em trước bạo lực của người lớn (thầy cô, người thân…) và bạn bè của trẻ.
Stress vì sợ hãi
Nếu có một nỗi sợ hãi thường xuyên, trẻ dễ căng thẳng, lo lắng vô cớ. Phụ huynh cần tìm hiểu và giải thích cho trẻ giải tỏa nỗi sợ hãi đó, từ đó giúp con lựa chọn cách ứng xử phù hợp nhất. Theo các chuyên gia, âm nhạc kích thích các trung khu ngôn ngữ trong não; những trẻ được tiếp xúc với âm nhạc sớm thường biết nói sớm hơn. Âm nhạc còn giúp phát triển các kỹ năng vận động, giảm đi tính hung hăng, nóng nảy hay stress ở trẻ.
Được chiều chuộng quá mức
Từ con cưng đến “bạo chúa” là con đường khá ngắn. Vậy mà nhiều phụ huynh vẫn không biết phân biệt ranh giới giữa tình thương con và sự chiều chuộng quá mức. Bạn cần kiên quyết phản đối trẻ trong các trường hợp: Làm đau người khác, bé cáu gắt và yêu cầu nhảm nhí, lấy đồ chơi không phải của mình, khi trẻ làm những việc có thể nguy hiểm.
Từ sự chiều chuộng trẻ quá mức, một số trẻ nhận ra: Hung dữ sẽ an toàn hay sẽ được thỏa mãn một yêu sách nào đó. Trường hợp này người lớn cần bình tĩnh. Có thể áp dụng chiêu “làm ngơ” nếu bạn thấy thực sự không nguy hiểm cho con trẻ. Cần giúp trẻ tạo cảm giác bình an và từng bước xây dựng phong cách phản ứng không bạo lực.
Manh nha thói “anh hùng rơm”
Từ khóc la đến gào thét, đập phá và cuối cùng là bạo lực, sự tiến triển khí chất ấy của trẻ em diễn ra theo một trình tự logic nhất định. Nếu thấy người trong nhà bị “khuất phục” hoàn toàn trước những hành động “anh hùng” của mình, trẻ sẽ manh nha hình thành thói “anh hùng rơm” khi giao tiếp với các bạn. Khi ấy trẻ sẽ tìm mọi cách để các bạn cùng trang lứa “tôn vinh” mình, bằng cả bạo lực hay dùng vật chất “mua chuộc”.
Thông thường thói anh hùng rơm ở trẻ con có nguồn gốc sâu xa từ sự giáo dục sai trái của gia đình. Trong mắt trẻ thơ, điều sai trái sẽ thành đúng đắn. Nết hung dữ thời trẻ con sẽ tạo nên sự bạo ngược, vô kỷ luật, xem thường luật pháp khi trưởng thành.
Việc sửa trị tính hung hăng của trẻ rất cần sự phối hợp của những người thân trong gia đình. Ngay từ tuổi lên 3, trẻ dễ dàng nhận biết và “tranh thủ” sự mâu thuẩn, không triệt để trong cách đối xử của người lớn đối với mình. Nên tìm đến chuyên gia tư vấn khi bạn đã bối rối về hành vi hung dữ của con.